سیستم حمل و نقل و پست در ایران در طول دوره های مختلف دستخوش تغییرات زیاد و اساسی شده است که در این مقاله به این تغییرات و تاثیر آن ها بر سیستم حمل و نقل می پردازیم .
دوره اول پست:
ایرانیان نخستین ملتی بودند که از حدود دوهزار و پانصد سال پیش در زمان دوره هخامنشی ها اقدام به تاسیس ارسال کالا با پست با عنوان “چاپار” کردند. ایرانیان این سازمان اداری را از روزگاران بسیار دور بنیانگذاری و سازماندهی کردند تا تمامی امور ارتباطی ایران زمین از آن طریق انجام شود.
در واقع در ایران باستان، چاپارخانه ها مشهورترین و حساس ترین تشکیلات اداری هخامنشیان بودکه گروه چابک سواران آن با اسب های تند رو و طی مسافت های طولانی، ارتباط دایمی بین مرکز و ایالات را برقرار می کردند و در کوتاهترین زمان اخبار و گزارش های واصله از گوشه و کنار ممالک را به مرکز و از مرکز به دور ترین نقاط کشور می بردند.
به دستور وی براي آگاهي از جديدترين رخدادها در سراسر قلمرو خود، جاده هايي ساخته شد که مهمترين آنها به “راه شاهي” معروف بود که 2400 کيلومتر مسافت داشت. به فاصله هر 24 کيلومتر چاپارخانه اي ساختند که در اين چاپارخانه ها هميشه اسب هاي تازه نفس آماده بودند. پيک هاي دولتي با رسيدن به اين چاپارخانه ها اسب هاي خود را عوض مي کردند و با اسبي تازه نفس با سرعت به راه خود ادامه مي دادند. انتقال پیام از یک ایستگاه به ایستگاه دیگر به همين صورت ادامه مي يافت تا به مقصد مي رسيد.
داریوش در مورد چابک سواران دولتی خود می گوید: ” نه برف، نه باران، نه گرما و نه تاريكي شب نمي تواند پيك هاي تندرو را از حركت بازدارد. ” امروزه اين جمله در بالاي سر در ساختمان اداره پست نيويورك به چشم مي خورد. چاپارخانه های ایران تا مدت ها یکی از وسیع ترین شبکه ارتباطی دنیای کهن محسوب می شد.
دوره دوم پست :
در این دوره پست متحمل تحولات بسیاری شد. پست در ایران تا پیش از سال 1258 به صورت «اداره» بود و تمامی امور پستی توسط همین اداره انجام می گرفت . در پی موفقیت های پست در انجام امور کشور، “ناصرالدین شاه قاجار” دستور تاسیس وزارت پست را صادر کرد. کشور ایران در سال 1264 دارای 7 خط اصلی و پنج خط فرعی پستی بود.
با راه اندازی اتحادیه پستی جهانی، ایران به عنوان یکی از نخستین کشورهای دنیا به عضویت این اتحادیه درآمد. پست نوین با آغاز صدارت “میرزا تقی خان امیرکبیر” شروع شد . در این دوره سرویس های پستی منظم بین شهرها ایجاد، تعرفه های پستی تعیین و آیین نامه پستی به تصویب رسید. در سال 1288 اداره تلگراف به پست اضافه شد و وزارت پست و تلگراف ایجاد شد . در اواخر سال 1308 با خرید سهام شرکت تلفن، وزارت پست و تلگراف و تلفن شکل گرفت. با تاسیس وزارتخانه جدید، نظام پستی کشور توسعه چشمگیری یافت.
دوره سوم پست:
این دوره ، دوره ی سرنوشت ساز پست است . شیوه های نوین پستی روز به روز گسترش و کمیت و کیفیت خدمات ارتقا یافت. تغییر ساختار پست و فعالیت آن به عنوان یک شرکت مستقل دولتی در سال 1367 را می توان به عنوان مهمترین رویداد این دوره برشمرد.
حذف ساختار سنتی پست و اجرای مکانیزاسیون و اتوماسیون شبکه پستی ایجاد سرویس های نوین و متنوع نظیر پست پیشتاز، پست مستقیم، سلف سرویس پستی، تحویل هوشمند مرسولات به گیرندگان، پست تصویری،صندوق شخصی، پست تلفنی ، پست اکسپرس، پست خرید، خرید اینترنتی، پست ویژه، پیک ویژه و دهها خدمت دیگر را موجب گردید.
در این دوره با توسعه روزافزون فناوری های نوین ارتباطی، دفاتر خدمات ارتباطی(ICT) در روستاها و دور افتاده ترین نقاط کشور ایجاد شد و ارایه خدمات پستی و نیابتی سایر سازمان ها به روستاییان روز به روزگسترش یافت.
تعهد پستکس در توسعه پست
شرکت پستکس به عنوان عضوی از مجموعه پست به منظور توسعه هر چه بیشتر این صنعت بزرگ، پویایی در عرضه خدمات پستی و پاسخگویی مناسب به نیازهای متنوع و جدید مشتریان ، در تلاش اسست خدمات خود را بهروز و همراستا با تحولات جهانی صنعت پست آن ها را پیاده سازی کند